ΜΗΝ ΓΡΑΦΕΤΕ ΚΕΦΑΛΑΙΑ!
Μια πόρνη του 1935 στα Βούρλα της Δραπετσώνας, αφηγείται τη ζωή της στο γαλλικό περιοδικό Voila "Τα κορίτσια της οδού Σωκράτους, Αθήνα 1957... Φωτ.: Κώστας Μπαλάφας/ Μουσείο Μπενάκη Σας έχω σήμερα μια αποκαλυπτική συνέντευξη που πήρε ένας Γάλλος ταξιδιώτης το 1935 από μια πόρνη της περιβόητης συνοικίας Βούρλα της Δραπετσώνας. Η συνέντευξη δημοσιεύτηκε στο γαλλικό περιοδικό "VOILA" και φυσικά μεταφράστηκε και αναδημοσιεύτηκε και στον ελληνικό τύπο εκείνης της εποχής: (ΔΙΑΤΗΡΕΙΤΑΙ Η ΠΡΩΤΟΤΥΠΗ ΟΡΘΟΓΡΑΦΙΑ ΤΟΥ ΑΡΘΡΟΥ) «Τα Βούρλα, ο ευαγής οίκος της Δραπετσώνας, είνε χωρισμένα εις τρία τμήματα. Οι κάμαρες των κοριτσιών είνε όλες όμοιες, όπως και τα σαλόνια. Όταν έφθασα είδα τις γυναίκες καθισμένες κοντά στον τοίχο, να περιμένουν να τις καλέση κάποιος πελάτης, άλλες κουβέντιαζαν μεταξύ των ή έρριχναν χαρτιά, καπνίζοντας το τσιγάρο τους.. Όλες κακοβαμμένες, βαρειές, μουτρωμένες, όλες χασμουριώνται από κούρασι και πλήξι. Μια από αυτές, η Φωφώ, κάθισε κοντά μου και μου έδωσε το χέρι της. Μιλούσε λίγα γαλλικά και μπορούσαμε να συνεννοηθούμε. Παρ' όλο ότι ήταν νέα ακόμη, η πικρία διαγραφόνταν καθαρά στο βλέμμα της και τα χαρακτηριστικά της έδειχναν τέτοια εξαθλίωσι πού μου έκαμε εντύπωση. Εγώ ζούσα μέσα σε καράβι από μικρό κοριτσάκι. Κάποιος καπετάνιος με είχε κλέψει και με πήρε μαζί του ως που να μεγαλώσω. Κοιμόμαστε στο ίδιο κρεββάτι. Με έδερνε, με έβανε να δουλεύω στο καράβι, όπως και οι άντρες. -Πάρε ένα λουκούμι, Φωφώ. -Μ' αρέσεις, μου είπε. Και τα λουκούμια μου αρέσουν πολύ. -Θέλεις κι' άλλο; -Ναι. Η Φωφώ με κυττούσε καχύποπτα. Δεν προσπάθησε όμως να κρύψη το συναίσθημά της. -Πόσον καιρό είσαι εδώ; Την ρώτησα. Δεν μου απήντησε. Της φάνηκε περίεργο που ενδιαφερόμουν γι' αυτήν. -Έρχεσαι από πέρα; Πώς έφθασες εδώ; -Να. Οι ναύτες μιλούσαν πάντοτε μπροστά μου για τα Βούρλα. Τους έβλεπα με τι χαρά άφιναν το καράβι για να έρθουν εδώ να διασκεδάσουν. Εγώ ζούσα μέσα σε καράβι από μικρό κοριτσάκι. Κάποιος καπετάνιος με είχε κλέψει και με πήρε μαζί του ως που να μεγαλώσω. Κοιμόμαστε στο ίδιο κρεββάτι. Με έδερνε, με έβανε να δουλεύω στο καράβι, όπως και οι άντρες. -Και έμεινες καιρό με τον καπετάνιο; -Δέκα χρόνια. Πηγαίναμε παντού. Στην Αγγλία, στη Μαύρη Θάλασσα. Αλλά δεν με άφινε να βγώ έξω. Όταν το καράβι εσκάλωνε, αυτός με έκλεινε στην καμπίνα του. Κάποτε όμως στην Αίγυπτο του έφυγα. -Χωρίς διαβατήριο; -Χωρίς. Όταν η αστυνομία με ανεκάλυψε, με έστειλε στο σπίτι μου στη Ρουμανία. Η μητέρα μου ήθελε να με κρατήση, αλλά εγώ της έφυγα. -Εδώ είσαι καλά; -Ναι. Θα μπορούσα να βρώ δουλειά, αλλά μού αρέσει περισσότερο στα Βούρλα. Και έπειτα έρχονται πολλοί πελάτες. Τα κορίτσια της οδού Σωκράτους, Αθήνα 1957... Φωτ.: Κώστας Μπαλάφας/ Μουσείο Μπενάκη Ενώ μιλούσαμε, κάποιος ναύτης είχε καθίσει κοντά μας και δεν είχε σηκώσει τα μάτια του από τη Φωφώ. Ήταν ωραίο παιδί. Θα επερίμενε βέβαια να τελειώσουμε για να την πάρη. Η Φωφώ όμως δεν του έδινε προσοχή. Της επρότεινα να περάση το βράδυ μαζί μου. Δεν μου απήντησε, αλλά έτρεξε να βρή τις φιλενάδες της. Δεν άργησε να γυρίση. Στο χέρι της κρατούσε το παλτό που της είχε δώσει μια φίλη της. Πήραμε ένα ταξί. Η Φωφώ κοιτούσε περίεργα από το τζάμι και προσπαθούσε να προσανατολισθή στους δρόμους του Πειραιώς. Δεν μιλούσε. Φαινόταν σαν να μη μου είχε εμπιστοσύνη. Θέλησα να της πιάσω το χέρι, αλλά αυτή το τράβηξε. Η θέα του λιμανιού, της αποβάθρας, της φορτωμένης σακκιά και κασέλες, την έκανε μελαγχολική. Και όμως η μέρα ήταν θαυμασία. Ήταν μία από τις μέρες εκείνες που δίνουν στην Ελλάδα μεγαλύτερη γοητεία από ότι της δίνουν τα κλασσικά μνημεία της. -Που θα πάμε, με ρώτησε σε μια στιγμή. Αθηναϊκά πορνεία, σε εφημερίδα της εποχής Διέταξα τον σωφέρ να σταματήση. Άνοιξα την πόρτα και κατεβήκαμε κοντά στο ρολόϊ. Τα σιδερένια τραπεζάκια του καφενείου ήταν πιασμένα όλα από ναύτες και μερικούς σοβαρούς εμπόρους που κάπνιζαν με μακαριότητα το ναργιλέ τους. Όλοι εγύρισαν να μας κοιτάξουν. Η Φωφώ δεν διέφερε από τας άλλας συναδέλφους της. Το κακό της βάψιμο, το όλον της μαρτυρούσαν καθαρά το επάγγελμά της. Δεν ήθελε να πάρη τίποτε στο καφενείο. Μου ζήτησε μόνον σοκολατάκια, καραμέλες, έπειτα μύγδαλα και φυστίκια, και στο τέλος της αγόρασα από το διπλανό ζαχαροπλαστείο πάστες σού και μπαμπάδες για να τα πάη στις φίλες της. Με το πακέτο στο χέρι, η μικρή βγήκε ενθουσιασμένη από το ζαχαροπλαστείο. Μόλις εφθάσαμε στο καφενείο η πρώτη της δουλειά ήταν να ανοίξη το πακέτο και να μου προσφέρη γλυκά. Της επρότεινα να πάμε σε μια ταβέρνα, αλλά αυτή με διέκοψε. -Δεν πάμε στο σινεμά; -Μπράβο. -Ωραία. Εμένα μου αρέσουν πολύ οι ερωτικές ταινίες. Δεν της άρεσαν μόνο οι ερωτικές ταινίες, αλλά και τα γλυκά, γιατί όλο το περιεχόμενο του πακέτου χάθηκε σε μια στιγμή. -Πάμε πρώτα να πιούμε κάτι. -Ά, δεν θα πιώ. Δεν θέλω να γυρίσω μεθυσμένη. Είχε πάντοτε το φοβισμένο της ύφος. -Μά πές μου Φωφώ, την ηρώτησα, ποιος ήταν ο πρώτος σου πελάτης; -Πού να ξέρω; -Μα φαντάζομαι πώς ξέρεις. -Όχι, όχι, δεν ξέρω. Σάρωσε τα φρύδια της. -Δεν θέλεις να μου πής; -Γιατί με ρωτάς; Φώναξε φουρκισμένη. Δεν ήταν ευχάριστο. Και πρώτα-πρώτα δεν ήξερε ότι ήμουν παρθένα. -Καλά, αλλά τι άνθρωπος ήταν; Ναύτης; Φαντάρος; Η Φωφώ κατέβασε τα μάτια της και φάνηκε συλλογισμένη. -Χαμάλης, μου είπε στο τέλος. Τον βαριόμουν. Μου έλεγε κάτι ανόητες κουβέντες. Είχε χάσει μια κόρη που θα είχε τώρα την ηλικία μου. Εγώ τον φοβήθηκα. -Και δεν κατάλαβε τίποτε; -Τίποτε. Δεν ηθέλησα να την ρωτήσω αν συνέβη το ίδιο και μ' αυτήν. Η Φωφώ κατάλαβε την σκέψι μου, και σηκώνοντας το κεφάλι της μου χαμογέλασε λυπημένη».
ΡετρόΈτσι Ήταν η Ζωή στα «Βούρλα», το Δημόσιο Μπορντέλο της ΔραπετσώναςΤο μπορντέλο-στρατώνας που αποτέλεσε για χρόνια τον «πάτο του πληρωμένου έρωτα». Κορίνα ΠετρίδηΣτη Δραπετσώνα, εκεί που σήμερα εκτείνεται η οδός Μπουδούτση, ένα συγκρότημα τριών κτιρίων υπήρξε για πολλές δεκαετίες το μοναδικό μέρος όπου κάποιος μπορούσε να αγοράσει -νόμιμα- σεξ στον Πειραιά.Τα «Βούρλα», όπως ονομάστηκαν, άνοιξαν το 1875. Χτίστηκαν στην ακατοίκητη τότε Δραπετσώνα και αποτέλεσαν τόπο καταναγκαστικής εργασίας εκατοντάδων γυναικών, αλλά και σημείο αναφοράς όσων ζούσαν εκτός νόμου - χασισοπότες και χασισέμποροι, κλέφτες, τζογαδόροι, νταήδες και σωματέμποροι σύχναζαν εκεί. Η Δραπετσώνα ήταν, επίσης, αγαπημένο στέκι των ρεμπετών και κάποιοι από αυτούς είχαν αγαπητικές στα Βούρλα.Τα Βούρλα ήταν ο «πάτος του πληρωμένου έρωτα», όπως μας εξηγεί η Τέτη Σώλου, συγγραφέας του βιβλίου «"Κάτι να Μείνει από Μένα": Πόρνες στα Βούρλα» (εκδ. Ars Libri), το οποίο αποτελεί μια σπάνια έρευνα για τη λειτουργία του περίφημου «μπορντέλου-στρατώνα», κυρίως τη δεκαετία του '30.Αποτελούνταν από έξι σειρές κτιρίων, που ανά δύο έβλεπαν σ’ έναν υπαίθριο διάδρομο. Εκεί οι γυναίκες κατανέμονταν με μοναδικό κριτήριο την ηλικία. Στο πρώτο τμήμα, το «αριστοκρατικό» και το πιο πολυσύχναστο, ζούσαν κορίτσια από 14-18 ετών. Στο δεύτερο, γυναίκες από 18-40 και στο τρίτο, που ήταν γνωστό ως «τα κατσικάδικα», λόγω της δυσοσμίας και της εγκαταλειμμένης του όψης, γυναίκες από 40-50 χρονών. Η τιμή διαμορφώνονταν, επίσης, αναλόγως την ηλικία. Μια ταβέρνα, ένα καφενείο, ένα ιατρείο και το οίκημα της Χωροφυλακής συμπλήρωναν τον χάρτη των Βούρλων.Οι γυναίκες που ζούσαν εκεί, είχαν συλληφθεί από την Αστυνομία επειδή δεν είχαν χαρτιά. Οι περισσότερες έφεραν κάποιο αφροδίσιο νόσημα. Αφού τις έστελναν υποχρεωτικά στο θεραπευτήριο του Συγγρού, στη συνέχεια τις έκλειναν στο συγκρότημα των Βούρλων. Η αστυνομία τις επιτηρούσε μέρα και νύχτα. Δεν μπορούσαν να ξεμυτίσουν από εκεί, παρά μόνο όταν τους χορηγούνταν άδεια.Ο εγκλεισμός γυναικών που το κράτος θεωρούσε «ελαφρών ηθών» εξυπηρετούσε πολλούς σκοπούς. Για αρχή, ο εργολάβος που είχε την κυριότητα και την εκμετάλλευση του κτιρίου είχε συμφωνήσει με τον δήμο Πειραιά ότι κανένας «οίκος ασωτίας» και καμία γυναίκα δεν θα μπορούσε νόμιμα να παρέχει υπηρεσίες σεξ στον Πειραιά έξω από τη μάντρα των Βούρλων. Για να εξαλείψει τον ανταγωνισμό, ο εργολάβος κήρυξε ένα σιωπηλό κυνήγι μαγισσών στον Πειραιά. Περισσότερες γυναίκες κλεισμένες στα Βούρλα σήμαινε μεγαλύτερο κέρδος για τον εργολάβο και φυσικά, τον δήμο.Αλλά η τεράστια ασβεστωμένη μάντρα που χώριζε τα Βούρλα από τον υπόλοιπο κόσμο, πέρα από ένα φυσικό όριο, αποτελούσε και έναν συμβολικό διαχωρισμό ανάμεσα στις τίμιες, έγγαμες και υγιείς γυναίκες και τις «σάπιες εταίρες» ή τις «γυναίκες της αμαρτίας», όπως τις αποκαλούσαν οι περισσότερες εφημερίδες της εποχής. Ένας διαχωρισμός που αντιλαμβάνονταν και οι ίδιες, αφού όπως γλαφυρά περιγράφει η Τέτη Σώλου στο βιβλίο της, «Οι μόνες γυναίκες που περνούσαν την πορτάρα των Βούρλων ήταν κάτι θεούσες, που άρχιζαν την κατήχηση στα κορίτσια ότι αυτό που κάνουν είναι ντροπή και να κοιτάξουν ν’ αλλάξουνε δουλειά και τα παρόμοια, λες και οι κοπέλες είχαν να διαλέξουν ανάμεσα σε διάφορα επαγγέλματα και προτίμησαν το επάγγελμα της πόρνης ως το καλύτερο από τα υπόλοιπα [...] Πάντως οι γυναίκες των Βούρλων όταν έβλεπαν θεούσες, τους ορμούσαν κανονικά φωνάζοντας “απάνω τους!” και τις πλάκωναν στο ξύλο και τις ξεμάλλιαζαν. Γι’ αυτό και όταν έμπαινε καμιά του κατηχητικού, οι χωροφύλακες της έδιναν μία σφυρίχτρα, να σφυρίξει σε περίπτωση αναγκης, για να τρέξουν να τη γλιτώσουν».Με αφορμή την παρουσίαση του βιβλίου «"Κάτι να Μείνει από Μένα": Πόρνες στα Βούρλα», που διοργανώθηκε την προηγούμενη εβδομάδα από τους Proud Seniors Greece*, επικοινωνήσαμε με τη συγγραφέα Τέτη Σώλου και μιλήσαμε για τη δεκαετία του ᾿30, τη σωματεμπορία, τα Βούρλα και τις γυναίκες που έζησαν και εργάστηκαν εκεί.Τέτη Σώλου: Είχα ακουστά τα Βούρλα από το ποίημα της Γαλάτειας Καζαντζάκη – ξέρεις, αυτό που μελοποίησε η Νένα Βενετσάνου:Στη Σμύρνη Μέλπω,Ηρώ στη Σαλονίκη,Στον Βόλο Κατινίτσα έναν καιρό.Τώρα στα Βούρλα με φωνάζουν Λέλα.Μια κοπέλα που έγινε πόρνη και αλλάζει πόλεις και ονόματα. Τις άλλες πόλεις τις ήξερα, αλλά τα Βούρλα δεν τα είχα ακούσει ξανά. Ρωτώντας, δεν βρήκα άκρη. Τι ήταν τα Βούρλα έμαθα αργότερα, από τον Ηλία Πετρόπουλο. Ήταν ένα περιμαντρωμένο μπορντέλο-στρατώνας στη Δραπετσώνα. Οι δυσκολίες να συγκεντρώσω πληροφορίες μεγάλωναν το ενδιαφέρον μου και την περιέργειά μου. Το θέμα ήταν δύσκολο. Ταμπού. Έβρισκα άφθονα στοιχεία για τη μετέπειτα εποχή, που τα Βούρλα είχαν μετατραπεί σε κρατικές φυλακές. Είχε γίνει, μάλιστα, μια θεαματική απόδραση 27 υπόδικων κομμουνιστών, που τους πήγαιναν σε μια στημένη δίκη. Τους είχαν καταδικάσει, προτού καν τους δικάσουν - και εκείνοι έσκαψαν τούνελ και απέδρασαν. Είπαμε, το θέμα μπορντέλο είναι ταμπού. Οι άνθρωποι εύκολα ξεχνάνε και δύσκολα μιλάνε. Αλλά είναι εντυπωσιακό ότι για την Τρούμπα ξέρουμε διάφορα πράγματα, αλλά για τα Βούρλα σιωπή. Ένοχη σιωπή. Πίσω από αυτήν υπήρχαν εκατοντάδες γυναίκες καταδικασμένες στην πορνεία και στον εγκλεισμό, χωρίς να είναι φυλακισμένες. Κάποιοι τους στερούσαν τη φωνή και το μέλλον τους. Ποιοι; Μια υποκριτική κοινωνία που προστάτευε ανήθικα την ηθική της. Στα Βούρλα έζησαν βασανισμένες υπάρξεις, καταδικασμένες σε μια σκληρή ζωή και σ’ ένα δυστυχισμένο τέλος. Ένα διαρκές έγκλημα που κράτησε εξήντα χρόνια. Στα φοιτητικά μου χρόνια, θα μπορούσα να είχα κάνει εργασία για τα Βούρλα. Αλλά τότε δεν είχα την ωριμότητα να προσεγγίσω το θέμα, ούτε και μ’ ενδιέφερε να το δω από τη νομική σκοπιά. Η έρευνα που έκανα είναι δημοσιογραφική και ανθρωποκεντρική.Ποιες είναι οι πηγές από τις οποίες έχουμε αποκομίσει πληροφορίες για τα Βούρλα;Οι πληροφορίες που έχουμε για τη ζωή στα Βούρλα είναι λίγες, ελάχιστες. Βρίσκονται σε κάποια λογοτεχνικά έργα και σε παλιές εφημερίδες. Κάποιοι σημερινοί ερευνητές κάνουν αναφορές στα Βούρλα, όμως δεν ξέρω αν έχουν μιλήσει με ανθρώπους που πέρασαν από εκεί και τα γνώρισαν. Οι δικές μου πηγές ήταν κυρίως οι εφημερίδες της εποχής. Η δημοσιογραφία ήταν ανδροκρατούμενο επάγγελμα και γι’ αυτό χρωστάμε πολλά στη Λιλίκα Νάκου, λογοτέχνη και δημοσιογράφο, που νεαρή κοπέλα τότε, πήγε στα Βούρλα κατατοπισμένη από τον ποιητή Νίκο Καββαδία, κέρδισε την εμπιστοσύνη των κοριτσιών –πράγμα πολύ δύσκολο–, την κέρασαν, μίλησε μαζί τους, πήγε ξανά, κατέγραψε αυτά που είδε και διέσωσε αυθεντικές μαρτυρίες τους.Η έρευνά σου εστιάζει κατά κύριο λόγο στη δεκαετία του '30. Τι ξέρουμε για τα Βούρλα πριν από εκείνη τη δεκαετία;Με ενδιαφέρει ιδιαίτερα η δεκαετία του ’30, μια κρίσιμη δεκαετία, πολύ δύσκολη για τον τόπο μας, που κατά τη γνώμη μου έχει πολλά κοινά με την εποχή της κρίσης που διανύουμε. Οι πλούσιοι πλουσιότεροι και οι φτωχοί φτωχότεροι, κρίση όχι μόνον οικονομική, ανεργία, συσσίτια, εξαθλίωση, αλλά και καλλιστεία, μικιμάους, χοροί. Τα Βούρλα κλείνουν για λίγο και ανοίγουν ξανά - γεγονός συνταρακτικό για τη ζωή των έγκλειστων γυναικών. Βέβαια, το βιβλίο μιλάει αναλυτικά για τα Βούρλα της δεκαετίας του ’30, μιας και επιτέλους έχουμε κάποιες σοβαρές πληροφορίες από ρεπορτάζ που έγιναν, αλλά δεν περιορίζεται στη δεκαετία αυτή. Πιάνει τα Βούρλα από την εποχή που ήταν έλος και η Δραπετσώνα ερημιά. Πώς και γιατί δημιουργήθηκαν, ποιοι εργολάβοι και πολιτικοί -γνωστά ονόματα και σήμερα- βρήκαν τρόπο για να βγάζουν χρήμα με ουρά, τι ρόλο έπαιξε ο δήμος του Πειραιά, ποιος ο ρόλος της Αστυνομίας. Πώς ήταν διαρθρωμένος ο χώρος των Βούρλων, οι μπούκες, τα δωμάτια, ο χώρος διασκέδασης και ψωνίσματος, οι κανονισμοί, τα ναρκωτικά, οι αγαπητικοί, οι ρεμπέτες, οι άνθρωποι μέσα και έξω από τη μάντρα.Θα μπορούσαμε να πούμε ότι τα Βούρλα αποτέλεσαν μια κρατικού τύπου σωματεμπορία;Στα 60 χρόνια που λειτούργησαν τα Βούρλα μεταβλήθηκαν διάφορα πράγματα. Για παράδειγμα, στην αρχή, όταν φτιάχτηκαν τα Βούρλα, έκλεισαν μέσα όλες τις πόρνες του Πειραιά. Δεν υπήρχε πια μπορντέλο στην πόλη. Η Αστυνομία κυνηγούσε τις πόρνες και οι επιχειρηματίες που έχτισαν τα Βούρλα κατέδιδαν τις αδέσποτες στην Αστυνομία. Με τον καιρό αυτό άλλαξε. Ο Πειραιάς μεγάλωσε ακόμη περισσότερο και όπως σε κάθε λιμάνι, η πορνεία ανθούσε σε μυστικά και φανερά μέρη. Η Αστυνομία είχε χωρίσει τις πόρνες σε τρεις κατηγορίες και στα Βούρλα κατέληγαν οι πόρνες τρίτης κατηγορίας – αδήλωτες και άρρωστες. Ήταν ο πάτος στην ιεραρχία του πληρωμένου έρωτα. Πίσω από την ιστορία κάθε πόρνης, βρίσκεται ένας σωματέμπορος. Κάποιες φορές αυτόν τον ρόλο τον έπαιζε συγγενής. Για παράδειγμα, ένας σύζυγος διαπραγματευόταν να πουλήσει τη γυναίκα του σε κάποιο μπορντέλο. Η μαντάμ θα την αγόραζε για περαιτέρω εκμετάλλευση. Ο δήμος είχε κάνει σύμβαση με τον επιχειρηματία-εργολάβο που έχτισε τα Βούρλα και που εκμεταλλευόταν την επιχείρηση. Η κάθε γυναίκα των Βούρλων πλήρωνε ημερήσιο ενοίκιο για την κάμαρά της. Ο επιχειρηματίας μάζευε το χρήμα και ο δήμος εισέπραττε τα συμφωνημένα ποσά. Τόσο ο εργολάβος, όσο και ο δήμος του Πειραιά κατηγορήθηκαν από τα γυναικεία σωματεία και μερίδα του Τύπου της εποχής για σωματεμπορία.Στο βιβλίο παρουσιάζεις τις ιστορίες κάποιων γυναικών που δούλεψαν και έζησαν στα Βούρλα. Ποια ήταν η ιστορία που σε συγκίνησε περισσότερο, όταν έγραφες το βιβλίο;Οι ιστορίες των γυναικών που ξέρουμε από πρώτο χέρι είναι λίγες. Όλες με συγκίνησαν. Όλες οι γυναίκες που κατρακύλησαν στα Βούρλα έζησαν κάποιο δράμα που τις έκανε να δουν το πιο σκληρό πρόσωπο της κοινωνίας, αλλά και της οικογένειάς τους. Από την κοπέλα που γλίτωσε από τη φωτιά και το μαχαίρι στη Σμύρνη και έφτασε στον Πειραιά για να πέσει στα χέρια κάποιου επιτήδειου, ως το κορίτσι που «παραστράτησε» μ’ ένα αγόρι και του ’κλεισαν την πόρτα. Κάποια από τις κοπέλες των Βούρλων, που οι δικοί της δεν ήθελαν να την ξέρουν, τους έστελνε λεφτά, για να ζήσουν και για να σπουδάσουν τα παιδιά του αδερφού της, ώστε να έχουν προοπτική στη ζωή. Η έρευνα που έκανα με συγκλόνισε. Όταν έγραφα το βιβλίο, ήμουν τόσο συνεπαρμένη, που ήταν σαν να ζούσα στα Βούρλα. Όταν μπορείς ν’ αναπαραστήσεις κάπως την εποχή, τον χώρο, τους ήχους, τις μυρωδιές, τα ρούχα, τα χρώματα, ξεκινάς να γνωρίζεις καλύτερα και ν’ αντιλαμβάνεσαι περισσότερα. Γι’ αυτό και στο βιβλίο επέμεινα στις λεπτομέρειες για το κλίμα της εποχής και της περιοχής. Η κοπέλα που έμαθε να γράφει, μόνο και μόνο για ν’ αφήσει κάτι πίσω της, όταν θα έχει πεθάνει: «Κάτι να μείνει από μένα», είπε. Ύστερα, μετά τη δουλειά, ξενύχταγε και έγραφε. Σκέψου πόσο μεγάλη ήταν ανάγκη αυτών των γυναικών ν’ ακουστεί η φωνή τους, ν’ ακουστεί η ψυχή τους.*Η Proud Seniors Greece είναι ομάδα υποστήριξης ΛΟΑΤΚΙ+ ατόμων ηλικίας 50+, στην οποία η συγγραφέας και σκιτσογράφος Τέτη Σώλου λειτουργεί ως νομικός σύμβουλος. Όπως μας εξηγεί ο υπεύθυνος και ιδρυτής της ομάδας, Γιάννος Κανελλόπουλος, η ομάδα δημιουργήθηκε το 2015 με αφορμή την υγεία τρανς ατόμου. Στόχος της είναι να παρέχει ψυχολογική υποστήριξη, στήριξη σε θέματα υγείας και διαμεσολάβησης σε διάφορες υπηρεσίες. Η ομάδα επιδιώκει ακόμη την ψυχαγωγία των μελών της, δημιουργώντας ασφαλή περιβάλλοντα έκφρασης και επικοινωνίας με βραδιές χαλάρωσης και επικοινωνίας. Τέλος, παρέχει ενημέρωση σε θέματα που αφορούν τα άτομα ηλικίας 50+, τόσο εντός της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας όσο και προς την κοινωνία των πολιτών, με στόχο τη δημιουργία της απαραίτητης ορατότητας που χρειάζονται τα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα άνω των 50 ετών.
