Προς μια Ευρώπη πιο γερμανική
Του Paul Taylor*
Οι μάσκες έπεσαν. Στο εξής, όλοι θα ζούμε σε μια Ευρώπη πιο γερμανική, με οικονομική πολιτική που θα την καθορίζει το μοντέλο «εξαγωγές ή θάνατος» του ασκητικού Βερολίνου. Αυτό είναι το μάθημα από τη συμφωνία των ηγετών της Ευρωζώνης για ένα οικονομικό δίχτυ ασφαλείας για την Ελλάδα, το οποίο υιοθετήθηκε κυρίως στη βάση των γερμανικών προϋποθέσεων την Πέμπτη, έπειτα από μήνες έντονων διαβουλεύσεων, που έπληξαν την εμπιστοσύνη στο κοινό ευρωπαϊκό νόμισμα. Σύμφωνα με τον αναλυτή της RBS Τίμοθι Ας, «η πολιτική της Ευρωπαϊκής Ενωσης υφίσταται σήμερα θεμελιώδη αλλαγή, με τη Γερμανία να γίνεται όλο και πιο πρόθυμη να απαλλαγεί από τα δεσμά του παρελθόντος και να κάνει τη φωνή της να ακουστεί».
Η καγκελάριος Αγκελα Μέρκελ αποδέχθηκε το σχέδιο σωτηρίας ως έσχατη λύση για τα κράτη της Ευρωζώνης που αντιμετωπίζουν πρόβλημα, αφού πρώτα ικανοποίησε τις βασικές απαιτήσεις της: ρόλο για το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο στην Ευρωζώνη, δέσμευση για αυστηρότερους δημοσιονομικούς κανόνες στην Ε. Ε. και κανένα δάνειο στην Ελλάδα ώσπου να βρεθεί στο χείλος της πτώχευσης. Αρνήθηκε οποιαδήποτε κίνηση έκδοσης κρατικών ομολόγων της Ευρωζώνης από κοινού, αλλά και να τεθεί ως ζήτημα ο ρόλος του ίδιου του Βερολίνου στις οικονομικές ανισορροπίες της Ευρωζώνης, τον οποίο οι Γερμανοί πολιτικοί αρνούνται σύσσωμοι. Σύμφωνα με την Ουλρίκε Γκέροτ του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Εξωτερικών Σχέσεων, «αυτό θα οδηγήσει τελικά σε μια καθόλου εξευγενισμένη γερμανική πολιτική και οικονομική ηγεμονία. Επί σειρά ετών, διοικούσαμε την Ευρώπη από τα παρασκήνια, είχαμε όμως παραδώσει το προσκήνιο στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή, στη Γαλλία και στις μικρότερες χώρες».
Κατά την παράδοση της ευρωπαϊκής ηγεσίας, οι συνιδρυτές της Ευρώπης, Γαλλία και Γερμανία, ήταν εκείνοι που διαπραγματεύθηκαν τη συμβιβαστική λύση για την Ελλάδα, την οποία επικύρωσαν στη συνέχεια οι υπόλοιπες 14 χώρες της Ευρωζώνης και τελικά το σύνολο των «27». Ομως, η ανισότητα μεταξύ Βερολίνου και Παρισιού σπανίως υπήρξε πιο φανερή.
Η Γαλλία έκανε τις περισσότερες παραχωρήσεις για να πείσει την κ. Μέρκελ, όχι να ανοίξει το βιβλιάριο επιταγών της, αλλά ακόμη και για να το δείξει. Ο Γάλλος πρόεδρος, Νικολά Σαρκοζί, είχε αντιδράσει σε κάθε ρόλο του ΔΝΤ εντός Ευρωζώνης, θεωρώντας μια τέτοια εξέλιξη πολιτική ταπείνωση και επικίνδυνο δεδικασμένο, που θα έδινε στον παγκόσμιο δανειστή με έδρα την Ουάσιγκτον «πάτημα» στην οικογένεια του ευρώ. Σύμφωνα με Γάλλο αξιωματούχο, «η παροχή δικαιώματος παρατήρησης της Ευρωζώνης σε έναν οργανισμό όπου έχουν δικαίωμα βέτο οι Αγγλοσάξονες (ΗΠΑ και Βρετανία) δεν περιλαμβανόταν στην αρχική ατζέντα μας». Ο ίδιος πρόσθεσε ότι το Παρίσι είχε διαπραγματευθεί σκληρά για να κρατήσει το ΔΝΤ σε ρόλο μειονότητας σε οποιαδήποτε διάσωση.
Η Γαλλία μπορεί επίσης να ισχυριστεί ότι σιωπηρά εξουδετέρωσε την πιο ριζοσπαστική γερμανική απαίτηση, για αλλαγή της συνθήκης της Ε. Ε. ώστε να μπορεί να αποβληθεί από την Ευρωζώνη ένας κατά συρροήν παραβάτης. Ο κ. Σαρκοζί αντιστάθηκε στον πειρασμό να διαφωνήσει δημοσίως με την κ. Μέρκελ, όταν εκείνη διατύπωσε τέτοιες ιδέες, εν γνώσει του ότι η καγκελάριος αντιμετωπίζει τεράστια λαϊκή αντίδραση σε κάθε απόπειρα διάσωσης της Ελλάδας ενόψει των δύσκολων περιφερειακών εκλογών του Μαΐου, όπου διακυβεύεται η πλειοψηφία του κεντροδεξιού κυβερνώντος συνασπισμού. Η αδυναμία της κ. Μέρκελ εντός της χώρας ίσως έκανε την ίδια πιο δογματική στις Βρυξέλλες και τους ομολόγους της πιο πρόθυμους να τη διευκολύνουν. Σύμφωνα με διπλωματικούς κύκλους της Ε. Ε., ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ζοζέ Μανουέλ Μπαρόζο, έπαιξε επίσης καίριο ρόλο μεσάζοντος στο συμβιβασμό, προειδοποιώντας δημοσίως για τους κινδύνους για τη σταθερότητα του ευρώ σε μία στιγμή που η κ. Μέρκελ απέρριπτε οποιαδήποτε βοήθεια στην Ελλάδα. Η Γερμανία είναι η μεγαλύτερη οικονομία της Ευρώπης και εκείνη που θα συνεισέφερε περισσότερο –με 28%– σε οποιοδήποτε πακέτο διάσωσης.
Οταν η Γαλλίδα υπουργός Οικονομικών, Κριστίν Λαγκάρντ, υπέδειξε στους Γερμανούς να τονώσουν την εγχώρια κατανάλωση αντί να επικεντρώνονται στην αύξηση των εξαγωγών προς τους εταίρους στην Ευρωζώνη και στον κόσμο, δέχθηκε «χαστούκια» από Γερμανούς υπουργούς με αθλητικές μεταφορές. Ο υπουργός Οικονομικών, Βόλφγκανγκ Σόιμπλε, δήλωσε ότι αυτό ήταν σαν να ζητάς από την Μπάγερν Μονάχου να παίξει λιγότερο καλά. Ο υπουργός Οικονομίας, Ράινερ Μπρίντερλε, ότι ήταν σαν να λες σ’ έναν πρωταθλητή στο σπριντ να βάλει βαρίδια στις τσέπες του. Αμφότεροι κάλεσαν τις άλλες χώρες της Ευρωζώνης να ακολουθήσουν το παράδειγμα του Βερολίνου και να μειώσουν το κόστος εργασίας και πρόνοιας, για να κάνουν τις οικονομίες τους πιο ανταγωνιστικές και να αυξήσουν τις εξαγωγές τους. Η σκέψη ότι τα γερμανικά πλεονάσματα έπαιξαν ρόλο στα ελληνικά ή τα ισπανικά ελλείμματα απορρίφθηκε μετά βδελυγμίας.
«Οι Γερμανοί βρίσκονται σε κατάσταση άρνησης. Πιστεύουν ακόμα ότι οι γερμανικές αρετές της λιτότητας, της συγκράτησης των μισθών και της σκληρής δουλειάς φέρουν αποτέλεσμα οικονομικά και πολιτικά. Αν το αμφισβητήσεις αυτό στη Γερμανία, πέθανες», τονίζει η κ. Γκέροτ.
Οι γαλλικές εκκλήσεις για μια «οικονομική κυβέρνηση της Ευρώπης», που θα συντονίζει τις οικονομικές και δημοσιονομικές πολιτικές στην Ευρωζώνη, έτυχαν μόνο μιας αναφοράς στο γαλλικό κείμενο της συμφωνίας. Για να καθησυχασθούν οι Γερμανοί και οι Βρετανοί που αντιδρούσαν στον κεντρικό οικονομικό σχεδιασμό, η αγγλική έκδοση γράφει «διακυβέρνηση» αντί για «κυβέρνηση», ενώ στο γερμανικό κείμενο η λέξη είναι η γερμανική «Steuerung», δηλαδή καθοδήγηση.
Βρετανία και Πολωνία εξοργίστηκαν για το γεγονός πως αποφάσεις που επηρεάζουν το μέλλον της ηπείρου ελήφθησαν από τους 16 ηγέτες της Ευρωζώνης, ενώ εκείνοι περίμεναν έξω από την αίθουσα. Ακόμα και όσοι παρευρέθησαν στη συνάντηση δεν είχαν άλλη επιλογή από το να αποδεχθούν τους όρους της Γερμανίας για έναν μηχανισμό προστασίας της Ευρωζώνης από πιθανό κίνδυνο στάσης πληρωμών κάποιου κράτους. «Την επόμενη φορά, θα μπορούσαμε απλώς να τηλεφωνήσουμε για να μάθουμε τι συμφώνησαν Γαλλία και Γερμανία», παρατήρησε χαρακτηριστικά Ευρωπαίος διπλωμάτης.
Χώρες με μεγάλα ελλείμματα ή χρέη, όπως η Πορτογαλία, η Ιρλανδία, η Ισπανία, η Ιταλία και η Γαλλία, γνώριζαν πως οι αγορές μπορεί να επετίθεντο στα δικά τους χρέη στη συνέχεια, αν δεν επιτυγχανόταν σχέδιο σωτηρίας της Ελλάδας. Για τις χώρες εκτός της Ευρωζώνης ή της Ε. Ε., το αποτέλεσμα θα μπορούσε να είναι μια Ευρώπη «δύο ταχυτήτων», στην οποία ένας εσωτερικός πυρήνας, υπό ισχυρή γερμανική επιρροή, όλο και περισσότερο θα κινεί τα νήματα. Σύμφωνα με τον κ. Ας της RBS, «οι ωδίνες της Ελλάδας σημαίνουν πως Ε. Ε. /ΕΚΤ/Επιτροπή θα γίνουν πολύ αυστηρότερες σε ό, τι αφορά την τήρηση των προϋποθέσεων, είτε από τα νέα μέλη της Ευρωζώνης είτε από τα νέα μέλη της Ε. Ε.».
* Ο κ. Paul Taylor είναι αναλυτής του Reuters.
kathimerini.gr
